Psychosociale risico's

Sinds 2014 is een nieuwe wetgeving betreffende de psychosociale risico’s in werking getreden. Je werkgever is ertoe gehouden de nodige maatregelen te treffen om de psychosociale risico’s op het werk te voorkomen, om de schade ten gevolge van deze risico’s te voorkomen of om deze schade te beperken. 

Wat is een psychosociaal risico?

De psychosociale risico’s op het werk worden gedefinieerd als de kans dat één of meerdere werknemers psychische schade ondervinden die al dan niet kan gepaard gaan met lichamelijke schade, ten gevolge van een blootstelling aan de elementen van de arbeidsorganisatie, de arbeidsinhoud, de arbeidsvoorwaarden, de arbeidsomstandigheden en de interpersoonlijke relaties op het werk, waarop de werkgever een impact heeft en die objectief een gevaar inhouden.

De bekendste uitingen van psychosociale risico’s op het werk zijn stress, burn-out, conflicten verbonden aan het werk, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk. 

De psychosociale risico’s zijn complex omdat de oorzaken ervan meerdere factoren omvatten en de gevaren zich kunnen voordoen op meerdere niveaus: 

• De arbeidsorganisatie: het gaat met name om de structuur van de organisatie (horizontaal-verticaal), de taakverdeling, de werkprocedures, de beheersinstrumenten, de managementstijl en het algemeen beleid dat in de onderneming wordt gevoerd. 
• De arbeidsinhoud: deze heeft betrekking op de taak van de werknemer als dusdanig. Deze categorie omvat alles wat verband houdt met de complexiteit en de variatie van de taken, de emotionele eisen (contact met het publiek, met leed, enz.), de mentale belasting (die onder meer verband houdt met de moeilijkheidsgraad van de taak), de fysieke belasting en de duidelijkheid van de taken.
• De arbeidsvoorwaarden: deze omvatten alles wat betrekking heeft op de modaliteiten van de uitvoering van de arbeidsverhouding, zoals de aard van de overeenkomst en het type werkrooster (nachtarbeid, werken in ploeg, atypische uren…), de opleidingsmogelijkheden, het loopbaanbeheer en de evaluatieprocedures.
• De arbeidsomstandigheden: deze hebben betrekking op de materiële omgeving waarin het werk wordt verricht, zoals de inrichting van de arbeidsplaatsen, de arbeidsmiddelen, het lawaai, de verlichting, de gebruikte stoffen, de werkhoudingen, enz. 
• De interpersoonlijke relaties op het werk: dit betreft de interne relaties (tussen werknemers, met de directe chef, met de hiërarchische lijn...) maar ook de relaties met derden, mogelijkheden qua contact, communicatie. Ook de kwaliteit van de relaties (samenwerking, integratie...) valt hieronder. 

De wetgeving betreffende de psychosociale risico's behandelt ook geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk.

Welke procedures zijn voorzien als je schade ondervindt als gevolg van psychosociale risico’s?

In eerste instantie kan je een verzoek tot informele psychosociale interventie indienen. Je moet een beroep doen op de vertrouwenspersoon of op de preventieadviseur, bijvoorbeeld als er geen vertrouwenspersoon is aangewezen in het bedrijf.

Let op: als je bedrijf 50 werknemers of meer in dienst heeft, moet je werkgever verplicht een vertrouwenspersoon onder het personeel aanstellen.

Dit is ook het geval in bedrijven die 20 of meer werknemers in dienst hebben en alleen een beroep doen op een preventieadviseur psychosociale aspecten van een externe dienst.

Zoals de naam aangeeft, is deze procedure informeel. Ze bestaat er dus in dat op informele wijze wordt gezocht naar oplossingen door middel van:

• gesprekken; 
• een interventie bij een andere persoon van het bedrijf (meer bepaald bij een lid van de hiërarchische lijn);
• of een verzoening tussen de betrokken personen voor zover zij hiermee akkoord gaan.

De procedure probeert vooral de dialoog te herstellen, je werkgever wordt niet aangemaand om maatregelen te nemen. Als dit geen resultaat oplevert, kan je nog altijd een formele psychosociale interventie aanvragen.

In het kader van het verzoek tot formele psychosociale interventie richt je je tot de preventieadviseur. Je mag je in dit geval niet tot de vertrouwenspersoon richten.

Deze formele procedure houdt in dat je aan je werkgever vraagt om de gepaste collectieve en individuele maatregelen te nemen op basis van een analyse van de specifieke arbeidssituatie van de verzoeker en op basis van de voorstellen van maatregelen die werden gedaan door de preventieadviseur en die opgenomen zijn in een advies.

Kan je klacht indienen in geval van geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk?

Ja, je hebt drie opties: ofwel kies je voor de interne weg (verzoek tot psychosociale interventie bij de preventieadviseur), ofwel wend je je tot de ambtenaren belast voor toezicht (sociale inspecteurs), ofwel span je een procedure aan bij de bevoegde rechtbank.

Ben je beschermd als je klacht indient wegens schade als gevolg van psychosociale risico’s?

Opgelet, je bent niet beschermd als je een verzoek tot informele psychosociale interventie (voor geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk of voor andere psychosociale risico’s op het werk) of een verzoek tot formele psychosociale interventie voor psychosociale risico’s die geen geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk zijn, indient. 

Je bent wel beschermd als:

• je een verzoek tot formele psychosociale interventie voor feiten van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk hebt ingediend bij de preventieadviseur psychosociale aspecten. Het feit dat je je verzoek tot interventie intrekt tijdens de loop van de procedure, betekent niet dat er een einde komt aan de bescherming. 
   
• je een klacht hebt ingediend bij de inspectie van het Toezicht op het Welzijn op het Werk, om één van volgende redenen: 
  • je werkgever heeft geen preventieadviseur psychosociale aspecten aangesteld;
  • je werkgever heeft geen wettelijke interne procedure voorzien;
  • volgens jou heeft de behandeling van het verzoek tot formele interventie er niet toe geleid dat een einde werd gemaakt aan de feiten van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk;
  • volgens jou werd de interne procedure niet wettig toegepast.

Om de bescherming te kunnen genieten, moet je in je klacht vermelden in welke van deze gevallen je je bevindt.

• je een klacht hebt ingediend bij de politiediensten, bij het Openbaar Ministerie of bij de onderzoeksrechter, om één van de volgende redenen: 
  • je werkgever heeft geen preventieadviseur psychosociale aspecten aangesteld;
  • je werkgever heeft geen wettelijke interne procedure voorzien;
  •  volgens jou heeft de behandeling van het verzoek tot formele interventie er niet toe geleid dat een einde werd gemaakt aan de feiten van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk;
  • volgens jou werd de interne procedure niet wettig toegepast;
  • de interne procedure is niet geschikt, gelet op de ernst van de feiten die zich hebben voorgedaan.

Om de bescherming te kunnen genieten, moet je in je klacht vermelden in welke van deze gevallen je je bevindt.

• je stelt een rechtsvordering in (of als voor jou een rechtsvordering wordt ingesteld) met het oog op het laten gelden van je rechten in het kader van de bescherming tegen geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk;
• je treedt op als directe getuige in het kader van het onderzoek van een verzoek tot formele psychosociale interventie voor feiten van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk en je treedt op als getuige in rechte.

Aarzel niet om contact met ons op te nemen als je het slachtoffer bent van een psychosociaal risico of van pesterijen, of voor meer informatie.

Nog geen lid? Sluit je aan en verzeker jezelf van ondersteuning, bijstand en advies gedurende uw hele leven en bij het doorlopen van de verschillende fases of situaties waarmee u te maken krijgt ((studenten, werknemers, zonder werk of in geval van ziekte, invaliditeit of pensionering).